Φλώρινα, 1925: Τρομοκρατική επίθεση Βουλγάρων σε καφενείο της πόλης

Φλώρινα, 1925: Τρομοκρατική επίθεση Βουλγάρων σε καφενείο της πόλης

του Ρότζιου Γεωργίου, Αποφοίτου του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας...

Μπορεί η λεγόμενη «Συμφωνία των Πρεσπών» να δημιουργεί νέα δεδομένα στον ευρύτερο μακεδονικό χώρο το τελευταίο διάστημα. Μπορεί πολλές ιστορικές πτυχές, χάριν της όποιας συμφωνίας, να παραγκωνίζονται, αποσιωπώνται ή και διαστρεβλώνονται. Μια ωστόσο ουσιαστική επαφή με το ιστορικό γίγνεσθαι της Μακεδονίας μας, είναι ικανή να καταδείξει το μέγεθος του «φόρου αίματος» που κατέθεσαν στην ιστορία οι Μακεδόνες (και οι Πανέλληνες υπερασπιστές της) για να μείνει αυτή η γωνιά των Βαλκανίων ελληνική ανά τους αιώνες.

Μακεδονία, 18/11/1925

Ένα περιστατικό ωμής βίας και τρομοκρατίας πέριπου…94 χρόνια πριν, πραγματεύεται η παρούσα δημοσίευση, υπό το πρίσμα του τύπου της εποχής.

Το 1925, στην ακριτική πόλη της Φλώρινας ομάδα κομιτατζήδων της ΕΜΕΟ, εισέβαλε στην πόλη με στόχο να τρομοκρατήσει τον ελληνικό πληθυσμό της. Πέταξε δύο χειροβομβίδες, μια εκτός και μια εντός του καφενείου στο, στολίδι για την εποχή, ξενοδοχείο «Διεθνές».[1]

Το περιστατικό μπορεί να μην είναι ευρέως γνωστό, όπως άλλωστε και πολλά πράγματα για την Μακεδονία την περίοδο του μεσοπολέμου, ωστόσο αποτελεί δείγμα του συνεχούς και αιματηρού ανταγωνισμού εθνοτικών ομάδων στην περιοχή, ακόμη και μετά το τέλος των νικηφόρων Βαλκανικών πολέμων που ξεκαθάρισαν εν πολλοίς τα πράγματα με την προσάρτηση της Μακεδονίας στον ελλαδικό κορμό.

Φλώρινα, Το «Διεθνές» σήμερα

Όπως είναι σε πολλούς γνωστό, η Εσωτερική Μακεδονο-Ανδριανουπολίτικη Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΕΟ) ήταν μια μυστική οργάνωση που ανέπτυξε, στην περιοχή της Μακεδονίας, ανταρτικά σώματα Βουλγάρων και ντόπιων πληθυσμών που προσχώρησαν στην Βουλγαρική Εξαρχία. Ιδρύθηκε το 1893, με στόχο την απελευθέρωση των χριστιανικών πληθυσμών της Μακεδονίας από τον καταπιεστικό οθωμανικό ζυγό. Κύρια επιδίωξη της, η θέσπιση αυτόνομου καθεστώτος στην περιοχή και μελλοντική προσχώρηση της στην βουλγαρική επικράτεια, σε συνδυασμό με τον αγώνα για διατήρηση και ανάπτυξη βουλγαρικής εθνικής ταυτότητας σε ντόπιους της περιοχής.[2][3][4]

Με την διακήρυξη του παραπλανητικού συνθήματος «Η Μακεδονία στους Μακεδόνες!» προσχώρησαν στους κόλπους της, πέραν των Βουλγάρων και μέλη άλλων εθνοτήτων, πιστεύοντας πως θα αγωνιστούν όλοι οι, εν τη Μακεδονία, χριστιανικοί πληθυσμοί εναντίων της οθωμανικής διοίκησης. Γρήγορα έγινε αισθητό πως η οργάνωση πέρα από την απελευθέρωση της Μακεδονίας που ήταν βασική της επιδίωξη, στόχευε στην βουλγαρική επικυριαρχία της περιοχής μεταγενέστερα. Έγινε εμφανές πλέον πως η ΕΜΕΟ και τα μέλη της αγωνίζονταν με απώτερο στόχο την επικράτηση του βουλγαρικού στοιχείου στον χώρο και εξυπηρετούσαν βουλγαρικές επιδιώξεις.[5] [6]

Κατά την διάρκεια της ένοπλης φάσης του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908), η ΕΜΕΟ με Βούλγαρους αλλά και γηγενείς κατοίκους της Μακεδονίας, οι οποίοι είχαν προσχωρήσει στην βουλγαρική Εξαρχία (μετά την απόσχιση της από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1870) ήταν το κύριο εκτελεστικό και προπαγανδιστικό όργανο των βουλγαρικών συμφερόντων στον μακεδονικό χώρο. Κύριοι στόχοι της η τρομοκράτηση του ελληνικού στοιχείου και ο αδυσώπητος αγώνας κατά των προπυργίων του ελληνισμού, που ανέκαθεν ήταν ο παπάς (Εκκλησία) κι ο δάσκαλος (εκπαίδευση). [7]

Στην διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, τα μέλη της οργάνωσης (παρά τις εσωτερικές ιδεολογικές τους αποκλίσεις) πολέμησαν συλλογικά στο πλευρό της Βουλγαρίας και έτσι σταδιακά η ΕΜΕΟ εξελίχθηκε σε «επίσημο» εκπρόσωπο των βουλγαρικών συμφερόντων στην βαλκανική.

Εμπρός, 18/11/1925

Κυρίως μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στην δεκαετία του 1920, η δράση της οργάνωσης εντάθηκε. Στο μέχρι εκείνη την στιγμή διάστημα, η ΕΜΕΟ, είχε οργανώσει ένα εκτεταμένο ένοπλο δίκτυο τρομοκρατίας στα χωριά πέριξ της Φλωρίνης και του Μοναστηρίου.

Λόγω των δυσμενών συνθηκών που δημιούργησαν για την δράση της, η έλευση των Ελλήνων Ποντίων και Μικρασιατών, η νέα ελληνική διοίκηση της Μακεδονίας (που δεν έδειξε ανοχή αντίστοιχη της προηγούμενης οθωμανικής σε τρομοκρατικά περιστατικά) και η μαζική φυγή «βουλγαρόφιλων» πληθυσμών από την περιοχή, η δράση της περιορίστηκε σε θρασύδειλα μικρο-περιστατικά βίας και μεμονωμένες δολοφονίες Ελλήνων σε χωριά και κοινότητες.

Ουσιαστικά, το κύριο τρομοκρατικό χτύπημα και η μοναδική εμφάνιση της εντός αστικού κέντρου, έγινε στις 16 Νοεμβρίου του 1925, στο ξενοδοχείο «Διεθνές» της Φλώρινας. Τρομοκράτες του σώματος Γκερόφσκι, μας πληροφορεί ο τύπος «περί την εβδόμην εσπερινήν ώραν εντός της πόλεως Φλωρίνης έρριψαν εις το κεντρικόν καφενείον «Διεθνές» δύο χειροβομβίδας κατά την στιγμήν του μεγαλυτέρου συνωστισμού».[8]

Το τι επακολούθησε, εύκολα το υποψιάζεται κανείς, αλλά μας πληροφορεί το ίδιο δημοσίευμα «Καθρέπται, εικόνες, τράπεζαι και τοίχοι εθρυμματίσθησαν. Περί τα δέκα άτομα καθήμενα αμερίμνως εις το καφενείον, ετραυματίσθησαν θανασίμως».[9]

Η εφημερίδα Μακεδονία, κι αυτή δημοσιεύει για το περιστατικό δυό μέρες μετά: «Κατά τηλεγράφημα ληφθέν εις την Γεν. Διοίκησην εκ Φλωρίνης προχτές την εσπέραν και περί την ώραν 19, Βούλγαροι κομιτατζήδες έρριψαν βόμβαν εις το κεντρικόν καφφενείον «Διεθνές». Επληγώθησαν βαρέως δύο άνδρες, δύο γυναίκες και δύο παιδιά».[10]

Γίνεται γνωστό, πως λόγω της κρίσιμης κατάστασης δύο εκ των θυμάτων, μεταφέρθηκαν αυτά στο δημοτικό νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «σιδηροδρομικώς», μέσω της (από τουρκοκρατίας κατασκευασμένης) σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης – Μοναστηρίου.[11] [12]

Πλήρης σύγχυση επικράτησε, του γεγονότος, για την ταυτότητα και τους σκοπούς των δραστών. Οι ελληνικές αρχές θεώρησαν πως το γεγονός αποτέλεσε το επιστέγασμα της περιοδείας των σωμάτων Γκερόφσκυ –Πρωτογέρωφ στην περιοχή. Η ύπαρξη των σωμάτων στην περιοχή ήταν γνωστή, αλλά η είσοδος τους και το χτύπημα εντός αστικού ιστού δεν ήταν κάτι που οι αρχές περίμεναν.[13]Λόγω του γεγονότος, μετά από τηλεγραφήματα γνωστοποίησης του χτυπήματος στην κυβέρνηση, παύθηκαν οι επικεφαλής χωροφυλακής και στρατού, ενώ τέθηκε σε αργία και ο δήμαρχος κ.Σίμος από τον Νομάρχη κ. Παπάζογλου επειδή αρνήθηκε να υπογράψει κείμενο διαμαρτυρίας για το γεγονός, προς την Κοινωνία των Εθνών.[14]

Στην Φλώρινα μετέβη ο Γενικός Διοικητής της Χωροφυλακής Μακεδοονίας κ. Καράμπελας « δια την ενέργειαν των σχετικών ανακρίσεων όσον και δια να επιληφθή αυτοπροσώπως του ζητήματος της αποκαλύψεως και συλλήψεως των κομιτατζήδων».[15]

Ακολούθησε κανονικό ανθρωποκυνηγητό από τις αρχές στην περιοχή. Σε διάστημα λίγων ημερών συνελήφθησαν περίπου 80 άτομα, μεταξύ αυτών και ο πατέρας του Γκερόφσκυ. Τρείς κρίθηκαν ένοχοι, καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν. Πολλοί κάτοικοι ύποπτοι για αντεθνικές ενέργειες εξορίστηκαν στην Άνδρο και στην Σκύρο, ενώ αντικαταστάθηκαν και πολλοί ντόπιοι αγροφύλακες, με άλλους από την «Παλαιά» Ελλάδα με διπλάσιο μισθό.[16]

Πηγή Φωτογραφίας: Εφημερίδα Έλεγχος (Φύλ.23/7/1926)

Ο κ. Καράμπελας, Γενικός Διοικητής Χωροφυλακής Μακεδονίας, δήλωσε δυό μέρες αργότερα στην εφημερίδα Εμπρός του Δημήτριου Καλαποθάκη[17] μεταξύ άλλων : «Eίμεθα βέβαιοι ότι χάρις εις τα ληφθέντα μέτρα δεν θα επαναληφθή απόπειρα κομιτατζήδων και θα εκκαθαρισθή τελείως η ύπαιθρος χώρα από παντός κακοποιού και ταραχοποιού στοιχείου».[18]

Στον τομέα της, στο εξής, φύλαξης της μακεδονικής υπαίθρου από τα βουλγαρικά σώματα, ο στρατός θεωρούσε την χωροφυλακή εντελώς ακατάλληλη για την καταδίωξη των κομιτατζήδων. Για τον λόγο αυτό δημιουργήθηκαν πολιτοφυλακές, ιδίως στα σλαβόφωνα χωριά, που δεν είχαν σταθμό χωροφυλακής. Ωστόσο, ο θεσμός ατόνισε γρήγορα. Τελικά δημιουργήθηκαν αποσπάσματα με επικεφαλής οπλαρχηγούς του Μακεδονικού Αγώνα. Δυστυχώς σε κάποιες περιπτώσεις, οι σλαβόφωνοι πληθυσμοί της Μακεδονίας, καταπιέστηκαν από τα σώματα αυτά, παρά την ελληνική τους εθνική ταυτότητα και συνείδηση, λόγω του σλαβογενούς γλωσσικού τους ιδιώματος.



Ωστόσο σε συνδυασμό με αυτά τα ελληνικά αποσπάσματα, η αύξηση των σταθμών χωροφυλακής στις πόλεις και τα χωριά, έκαναν τις ελληνικές αρχές πιο ευέλικτες και αποτελεσματικές στον τομέα της φύλαξης της μακεςδονικής επικράτειας.[19]

Για την ιστορία, το κτήριο του ξενοδοχείου «Διεθνές», σήμερα στεγάζει το Λογραφικό Μουσείο της Λέσχης Πολιτισμού Φλώρινας. Στο ισόγειο του, λειτουργεί μέχρι και σήμερα, το ιστορικό καφενείο, το οποίο λάτρευε ο γνωστός σκηνοθέτης Θεόδωρος Αγγελόπουλος, ο οποίος επισκεπτόταν την Φλώρινα και σε πολλές του ταινίες παρουσιάζει στα μακροσκελή του κινηματογραφικά πλάνα την ακριτική μακεδονική πόλη.


[1] Βλασίδη Βλ., Η δράση της Εσωτερικής Μακεδονικής Επανασταστικής Οργάνωσης στην περιοχή της Φλώρινας κατά τον Μεσοπόλεμο (1918-1934), Φλώρινα, σελ.12

[2] Βακαλόπουλου Κ., Μουτσόπουλου Ν., Κεσόπουλου Αρ., Αλησμόνητες Πατρίδες- Η Άνω Μακεδονία, Θεσσαλονίκη, εκδ. Τζιαμπίρης-Πυραμίς, σελ.111


[3] Τζινίκου Κακούλη Αθηνάς, Παύλςο Μελάς- Ο θρυλικός καπετάν Μίκης Ζέζας, Θεσσαλονίκη 1998, σελ.17

[4] Πλουμπίδη Σπυρ., Συμβολή στην Κατανόηση της Ταυτότητας της Ε.Μ.Ε.Ο. (1893-1919), ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ, τομ. 33 (2001-02), σελ. 77-103

[5] Βακαλόπουλου Κων., Νεοελληνική Ιστορία 1204-1940, εκδ. Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 329

[6] Βακαλόπουλου Κων., Ιστορία του Βόρειου Ελληνισμού-Μακεδονία, εκδ. Αφων Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 405-415

[7] Βλασίδη Βλ., Η δράση της Εσωτερικής Μακεδονικής Επανασταστικής Οργάνωσης στην περιοχή της Φλώρινας κατά τον Μεσοπόλεμο (1918-1934), Φλώρινα, σελ.6

[8] Εφημερίδα Εμπρός, Αθήνα, τευχ. 10430, 18/11/1925, σελ.1

[9] Εφημερίδα Εφημερίς των Βαλκανίων, 18/11/1925, σελ.1

[10] Εφημερίδα Μακεδονία, Θεσσαλονίκη, τευχ. 4878, 18/11/1925, σελ.3

[11] Εφημερίδα Εμπρός, Αθήνα, τευχ. 10430, 18/11/1925, σελ.1

[12] «Η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης – Μοναστηρίου μέσω Εδέσσης, Αμυνταίου και Φλωρίνης, ένα σημαντικό έργο της εποχή, κατασκευάστηκε στα 1891-1894. Το δικαίωμα κατασκευής δόθηκε το 1890 στη Deutsche Bank του Βερολίνου. Η κατασκευή της γραμμής άρχισε τον Ιούνιο του 1891 με ανάδοχο τη γαλλική τεχνική εταιρεία ‘Societe de Construction et Exploitation du Chemin de Fer.’ Η εταιρεία ανέλαβε και την κατασκευή όλων των σταθμών του δικτύου, εκτός αυτού της Θεσσαλονίκης, αφού με την καταβολή χρηματικού ποσού εξασφάλισε την απο κοινού χρήση του με την εταιρεία Ανατολικών Σιδηροδρόμων.» Πηγή: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα

[13] Βλασίδη Βλ., Η δράση της Εσωτερικής Μακεδονικής Επανασταστικής Οργάνωσης στην περιοχή της Φλώρινας κατά τον Μεσοπόλεμο (1918-1934), Φλώρινα, σελ. 13

[14] Εφημερίδα Εμπρός, Αθήνα, τευχ. 10432, 20/11/1925, σελ.1

[15] Εφημερίδα Μακεδονία, Θεσσαλονίκη, τευχ. 4878, 18/11/1925, σελ.1

[16] Βλάσίδη Βλ., Η δράση της Εσωτερικής Μακεδονικής Επανασταστικής Οργάνωσης στην περιοχή της Φλώρινας κατά τον Μεσοπόλεμο (1918-1934), Φλώρινα, σ. 13


[17] Ο Δημήτριος Καλαποθάκης γεννήθηκε το 1862 στην Αρεόπολη της Μάνης. Στις 10 Νοεμβρίου 1896 εξέδωσε την εφημερίδα Εμπρός, μία από τις σημαντικότερες της εποχής του, με μαχητική αρθρογραφία και προοδευτική κατεύθυνση. Το 1904, ο Καλαποθάκης υπήρξε ο ιθύνων νους της ίδρυσης του Μακεδονικού Κομιτάτου στην Αθήνα, προκειμένου ν’ ανακοπεί ο εκβουλγαρισμός της Μακεδονίας και να βοηθήσει με όπλα, χρήματα και εφόδια τους Έλληνες Μακεδονομάχους. Η έδρα της οργάνωσης στεγαζόταν στην οδό Σοφοκλέους 3, όπου και τα γραφεία του Εμπρός.

Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/481

[18] Εφημερίδα Εμπρός, Αθήνα, τευχ. 10432, 20/11/1925, σελ.1

[19] Βλάσίδη Βλ., Η δράση της Εσωτερικής Μακεδονικής Επανασταστικής Οργάνωσης στην περιοχή της Φλώρινας κατά τον Μεσοπόλεμο (1918-1934), Φλώρινα, σ. 15